Hoofdletters

Het gebruik van de hoofdletters is een relatief complexe kwestie. Relatief complex, omdat er achter de schijnbaar oneindige regels toch wel degelijk een logica zit. Ik probeer de regels waarachter eenzelfde logica zit aan te duiden in dezelfde kleur, zodat de structuur logisch blijft. 

Enkel de belangrijkste regels worden opgenomen. Voor een volledige lijst, verwijs ik graag naar de referenties. 

1. Hoofdregels

Hoofdregel 1: 

Schrijf het eerste woord van een zin met een hoofdletter. 

Mijn gsm is gestolen. 

Maar: 

• Schrijf het tweede woord met een hoofdletter als het eerste woord van de zin met een apostrof begint.

's Morgens drink ik altijd een kop koffie. 

• Schrijf geen hoofdletter als de zin begint met een cijfer of symbool.

67 personen werden geëvacueerd. 

$ is het dollarteken. 

• Na een dubbele punt gebruik je geen hoofdletters, tenzij er een citaat volgt. 

Het is een mooie dag vandaag: de zon schijnt en de vogeltjes fluiten. 

Ze zei me dat het een mooie dag was: "De zon schijnt en de vogeltjes fluiten!"

Hoofdregel 2: 

Schrijf een eigennaam met een hoofdletter, een soortnaam met een kleine letter. 

• Eigennaam: Rode Kruis, Amsterdam, Ish Ait Hamou ...
• Soortnamen: hulporganisatie, hoofdstad, jongeman ...

2. Persoonsnamen

• Schrijf voor-en familienamen en de initialen van personen met een HOOFDLETTER. 

Willy Vandersteen, Louis Paul Boon, J.R.R. Tolkien, A.M.G Schmidt, J.K. Rowling

• Schrijf personificaties van abstracte begrippen met een HOOFDLETTER.

Jan Modaal, Koning Winter, Vadertje Tijd, Moeder Aarde

• Schrijf een persoonsnaam klein als die niet meer naar de persoon zelf verwijst, maar naar personen met een bepaalde eigenschap ( = je kan dit zijn).

een nieuwsgierig aagje, een casanova, een bob, een ongelovige thomas

• Schrijf een persoonsnaam klein als we die naam gebruiken om een voorwerp of een zaak te benoemen.

alzheimer (de ziekte), bintje (soort aardappel), een diesel

• Schrijf een samenstelling met een persoonsnaam met een HOOFDLETTER, als het nog echt naar de persoon zelf verwijst.

Phillipslamp, Shakespearedrama, Erasmusstudent, Hitlergroet, Harry Potterboek

• Schrijf een samenstelling met een persoonsnaam klein, als die niet meer naar de persoon zelf verwijst. 

argusogen, molotovcocktail, mattheuseffect, hitlersnor, harrypotterbril

• Schrijf samenstellingen met de naam van een uitvinder of ontdekker klein.

alzheimerpatiënt, downsyndroom, dieselmotor, steinerschool

Maar: behoud de HOOFDLETTER als je de naam los gebruikt om naar de ontdekker of uitvinder te verwijzen.

ziekte van Alzheimer, syndroom van Down

• Schrijf afleidingen van persoonsnamen klein.

dantesk (< Dante Aleghieri), freudiaans (< Sigmund Freud), kafkaiaans (< Frans Kafka)

3. Aanspreekvormen, functiebenamingen en titulatuur

• Schrijf in een tekst aanspreekvormen, functiebenamingen en titulaturen klein. Dit geldt ook voor de woorden u en uw. 

bisschop, de heer Janssen, dominee, een imam, minister-president, de paus, paus Franciscus, rabbijn, minister ...

Let op: minister wordt klein geschreven, de bevoegdheid krijgt een HOOFDLETTER (minister van Onderwijs, minister van Justitie). 

• Schrijf een HOOFDLETTER als je iemand met bijzonder respect aanspreekt. 

Heilige Vader (aanspreking van de paus), Uwe Majesteit (aanspreking van een vorst)

4. Heilige namen en begrippen

• Schrijf de naam van een heilig persoon of een heilig begrip met een HOOFDLETTER. Behoud die hoofdletter ook in samenstellingen als die naam nog rechtstreeks naar de persoon of naar het begrip verwijst. 

Allah, God, Boeddha, Jahweh, Mozes, Onze-Lieve-Vrouw, Sint-Jakob

Boeddhabeeld, een Christusfiguur, een Mariabeeld, Onze-Lieve-Vrouwekerk 

• Schrijf samenstellingen met de naam van een heilige persoon of een heilig begrip klein als ze niet meer rechtstreeks naar die persoon of dat begrip verwijzen. 

een christusdoorn, een godendrank, een sint-jakobsschelp, een mozesboom

• Schrijf het woord god klein als het niet naar het Opperwezen zelf verwijst. 
• Schrijf afleidingen van heilige personen of begrippen klein.

goddelijk, maagdelijk 

5. Aardrijkskundige namen

• Schrijf namen van plaatsen, streken, landen, bergen, rivieren, woestijnen en hemellichamen met een HOOFDLETTER. Ook in samenstellingen en afleidingen. 

Brussel, Wallonië, de Schelde, de Melkweg, de Sahara, de Mount Everest, de Poolster

Samenstelling: Los Angelestrip, Melkwegstelsel, Nederlandkunde, Scheldeoevers

Afleidingen: Andesachtig, Belgisch, Duitse herder, een Leuvenaar, Antwerps

uitzonderingen: de aarde, de maan, de zon

• Schrijf aardrijkskundige namen klein als ze een zaak benoemen. Ook samenstellingen en afleidingen die een zaak benoemen schrijf je klein. 

een bordeaux (soort wijn), champagne, cognacglas, parmaham, bourgondiër 

• Schrijf samenstelingen met aardrijkskundige namen klein als ze een planten- of diersoort benoemen.

alpenviooltje, jerichoroos, noordzeekrab, oosterscheldekreeft, coloradokever

• Schrijf de namen van de winstreken klein.

het noorden van Italië, het daagt in het oosten, westerse beschaving, zuidelijk Afrika

• Maar: schrijf de windstreken met een HOOFDLETTER als ze verwijzen naar een geografisch, economisch of politiek gebied, of wanneer ze deel uitmaken van een aardrijkskundige naam. 

verhoudingen tussen Noord en Zuid, het Nabije Oosten, Zuid-Afrika

6. Talen en dialecten

• Schrijf de naam van een taal of een dialect met een HOOFDLETTER. Ook de samenstellingen en afleidingen schrijf je met een hoofdletter. 

Arabisch, Belgisch-Nederlands, Standaardnederlands, Vlaams, New Yorks, Wit-Russisch, oer-Engels, Franssprekend, Nederlandstalig 

• Schrijf werkwoorden en zelfstandige naamwoorden, afgeleid van een taal, klein.

arabistiek, vernederlandsen, japanologie, romanist 

7. Volkeren, etnische en religieuze groepen

• Schrijf de naam van een bevolkingsgroep of een lid daarvan met een HOOFDLETTER als de naam van een aardrijkskundige naam is afgeleid, of als het om een specifiek volk gaat. Ook in samenstellingen en afleidingen schrijf je een HOOFDLETTER. 

de Inuit, de Kelten, de Limburgers, de Antwerpenaren, de Amerikanen, Inca-achtig, Vikingboot, Vlamingenhater 

• Schrijf overkoepelende namen voor leden van een etnische groep klein. Ook in samenstellingen en afleidingen. 

een blanke, een indiaanse, een latino, een zigeuner, zigeunerdans, indiaans

• Schrijf volgelingen van een geloofsovertuiging klein.

jood, moslim, christen, agnost, nihilist, atheïst, humanist

• Let op: Jood vs. jood - Jood met een hoofdletter verwijst naar het volk (inwonder van Israël en Palestina), jood zonder hoofdletter verwijst naar de aanhanger van het jodendom. 

8. Stromingen, periodes en historische gebeurtenissen

• Schrijf de namen van artistieke, culturele, maatschappelijke en religieuze stromingen klein. Ook in samenstellingen en afleidingen.

barok, islam, christendom, renaissance, gotiek, islamkenner, barokkerig

• Schrijd de naam van een volgeling van zo'n stroming klein. 

calvinist, dadaïst, socialist, nationalist

• Schrijf historische, geologische of andere periodes klein. Ook in samenstellingen en afleidingen. 

het interbellum, het jura, de middeleeuwen, krijtperiode, prehistorisch

• Schrijf dagen, maanden en seizoenen klein. Ook in samenstellingen en afleidingen.

maandag, januari, december, winter, herfst ochtendhumeur

• Schrijf jaarlijks terugkerende religieuze periodes klein.

vasten, ramadan, advent

• Schrijf historische gebeurtenissen met een HOOFDLETTER. Ook in samenstellingen. 

de Endlösung, de Oktoberrevolutie, de Tachtigjarige Oorlog, Eerste Wereldoorlogboek

9. Feestdagen

• Schrijf de officiële naam van feestdagen en andere bijzondere dagen met een HOOFDLETTER. De niet-officiële namen of informele namen schrijf je klein.

Dag van de Arbeid, Chanoeka, Suikerfeest, Pasen, Moederdag, Valentijnsdag, 

dierendag, kerst, valentijn, 'gelukkig nieuwjaar' (= het hele jaar)

• Schrijf samenstellingen van feestdagen en bijzondere dagen klein. 

chanoekafeest, paasei, kerstboom, nieuwjaarsreceptie

10. Merken, bedrijven en organisaties (vgl. hoofdregel 2)

• Schrijf de naam van een merk met een HOOFDLETTER (of volgens de schrijfwijze die de naamgever gekozen heeft). 

Coca-Cola, Bacardi Breezer, Dafalgan, Esso, iPhone, Thalys

• Schrijf de merknamen klein als het een soortnaam is geworden. 

een breezer, een colaatje, een pamper, een spa rood

• Schrijf de naam van bedrijven en organisaties met een HOOFDLETTER, tenzij een andere schrijfwijze gekozen is. 

Proximus, eBay, de Federale Overheidsdienst Financiën, het Hof van Cassatie

• Schrijf de namen van bedrijven of organisaties klein als het soortnaam geworden is. 

het gerecht, de parlementen van België, het hof van beroep van Gent

11. Titels

• Schrijf het eerste woord van de titel van een boek, film, theaterproductie, artistieke onderscheiding of evenement met een HOOFDLETTER. Ook in samenstellingen.

La Superba, Parasite, King Lear, Nobelprijs, Daviscup, Nobelprijswinnaar, een Oscar

• Schrijf de namen van kranten en tijdschriften met een HOOFDLETTER.

De Standaard, De Gazet van Antwerpen, Humo, Libelle

• Schrijf de naam van een heilig boek met een HOOFDLETTER als de tekst wordt bedoeld. Ook in samenstellingen en afleidingen.

de Bijbel, Genesis, de Pentateuch, de Koran, een Koraninterpretatie, on-Bijbels

• Schrijf de naam van een heilig boek met een kleine letter als een exemplaar bedoeld wordt. 

een bijbel, een koran, bijbelpapier, 

12. Letteraanduidingen

• Schrijf een letteraanduiding in een samenstelling met een HOOFDLETTER als de hoofdletter de vorm van het object weergeeft.

Met hoofdletter: T-shirt, O-benen, X-benen, V-hals, L-vormig, U-bocht

Zonder hoofdletter: x-stralen, y-as

• Schrijf een letteraanduiding in een samenstelling met een HOOFDLETTER als de letter een ordening of evaluatie weergeeft. 

A-team, B-attest, C-attest, A-attest

13. Oefeningen

Let bij de invuloefening goed op! Soms staan er al letters of tekens (. , ' ...). Die moet je dus niet opnieuw schrijven. 

Je vindt onder het kopje 'hoofdletters' acht tests over de hoofdletters.